Boerenzwaluw

 

De zwaluwen, met name de Boerenzwaluwen, vliegen met tientallen boven de hei en zwenken uit tot boven ons huis. Nog een paar weken en ze vertrekken weer, helemaal naar Zuid Afrika. Voor een vogel van rond de twintig gram een prestatie, temeer dat ze ook nog de Sahara over moeten steken. Het schijnt dat de jongen die hier geboren zijn, zelfstandig deze route afleggen. De ouder vogels vertrekken eerder dan de jongere. De mysterie van de trek, dat een vogel weet wat te doen en waar het langs moet. Lastig om dat af te doen met instinct en al is het dat misschien wel, dan is het ingenieus. Wij hebben het te doen met vijf zintuigen, maar dieren en met name de zwaluw heeft er meer, die hem helpen zijn weg te vinden. Ik las over ze in een boek dat helemaal gewijd is aan de Boerenzwaluw, een zogeheten monografie; een beschrijving van één vogelsoort.  In het voorjaar komen ze hier en we hebben er zelfs een spreekwoord aan gewijd, dat één zwaluw nog geen zomer maakt, maar het is wel de lentebode. Als dan begin april de eerste in mijn zicht veld komt, vrolijkt dat mijn geest op in het verlangen naar de komende lente. Andere voorbode hebben zich al eerder aangekondigd, zoals de zingende Merel, maar als de zwaluw er weer is dan komen in zijn kielzog ook de andere zomergasten, als de Fitis, de Nachtegaal, de Zwartkop, de Bonte Vliegenvanger en later in de laatste week van april, de Gierzwaluw.  Maar nu is het omgekeerde, zo stiekem aan komt de dag dichterbij dat het luchtruim weer zonder de Boerenzwaluw zal zijn. 

Vroeger begreep men het niet waar de zwaluw dan opeens bleef, er werd gedacht dat, net als de vleermuizen dat doet, ze een winterslaap hielden. Omdat ze zich tijdens de nazomer veel bij water ophouden, werd er gedacht dat ze op de bodem van een meer, in grote kluiten zich lieten afzakken en daar in een winterslaap bleven, tot het volgende voorjaar. Of er werd zelfs gedacht dat deze sierlijke vliegers, naar de maan vlogen en daar de winter afwachten om in de lente dan weer af te dalen. Er waren toentertijd vissers die beweerde dat ze ballen met overwinterende zwaluwen opviste, maar deze dan weer snel terugzette om de zwaluwen niet te verstoren. Een staaltje visserslatijn van de bovenste plank, want zo galant zijn vissers over het algemeen niet. We kunnen bij dit soort verhalen meewarig glimlachen, maar dat zullen hun ook gedaan hebben als ze onze beweringen zouden horen, dat ze helemaal naar de andere kant van de wereld vliegen, om daar te overwinteren. Het zijn bijzondere vogels die ons eraan herinneren, dat wij niet de enige soort zijn die tot bijzondere dingen in staat zijn. Wij zijn er uiteindelijk toch maar achter gekomen, dat ze naar Zuid Afrika vliegen. Door het mysterie te onthullen, maakt het er niet minder bijzonder op.